Aktiviti Makmal 5.1.1: Perubahan Fizikal

Aktiviti Makmal 5.1.1: Perubahan Fizikal

Tujuan: Untuk memahami perubahan fizikal.

Bahan: » Kiub ais » Kuprum(II) Sulfat » Kristal iodin » Air

Radas: » Bikar » Tungku kaki tiga » Penunu Bunsen » Mangkuk pijar » Spatula

Prosedur:

	►	A. Penghabluran 1. Kuprum(II) sulfat ditambahkan ke dalam bikar yang berisi air sehingga ia tepu. 2. Bikar ini kemudian dipanaskan dan pemerhatian direkod.
	►	B. Memanaskan kristal iodin 1. Beberapa kristal iodin diletakkan di dalam bikar. 2. Mangkuk kaca yang mengandungi kiub ais diletakkan di atas bikar tersebut. 3. Bikar ini kemudian dipanaskan perlahan-lahan dan pemerhatian direkod.
	►	C. Pencairan ais 1. Beberapa kiub ais diletakkan ke dalam bikar dan dibiarkan pada suhu bilik untuk seketika. 2. Pemerhatian direkod.

Pemerhatian:

	►	A. Penghabluran ◉ Sekeping kecil kuprum (II) sulfat digantung di dalam penyelesaian tepu.
	►	B. Memanaskan kristal iodin ◉ Kristal iodin hitam berubah dan membentuk wap ungu apabila dipanaskan. ◉ Wap ungu kristal hitam berubah dan menjadi kristal hitam semula.
	►	C. Pencairan ais ◉ Pemerhatian direkod.

Analisis:

	►	A. Penghabluran ◉ Hasil eksperimen yang terbentuk adalah pepejal kuprum (II) sulfat yang sama dengan bahan asal.
	►	B. Memanaskan kristal iodin ◉ Sifat-sifat kristal iodin dan wap iodin adalah sama.
	►	C. Pencairan ais ◉ Ciri-ciri ais dalam keadaan pepejal dan cecair adalah sama.

Kesimpulan:

	►	Ciri-ciri dan komposisi bahan-bahan yang terhasil adalah sama.
	►	Bahan-bahan dalam eksperimen ini hanya mengubah fizikal.

↶ 5.1 Perubahan Fizik dan Perubahan Kimia

⇲ Dapatkan latihan (objektif and subjektif), secara percuma untuk OS Android.

Bab 5: Tenaga dan Perubahan Kimia

Isi Kandungan

►	5.1 Perubahan Fizik dan Perubahan Kimia ◉ Aktiviti Makmal 5.1.1: Perubahan Fizikal ◉ Aktiviti Makmal 5.1.2: Perubahan Kimia
►	5.2 Perubahan Haba dalam Tindak Balas Kimia ◉ Aktiviti Makmal 5.2.1: Tindak Balas Eksotermik dan Tindak Balas Endotermik
►	5.3 Siri Kereaktifan Logam ◉ Aktiviti Makmal 5.3.1: Tindak Balas Logam dengan Air ◉ Aktiviti Makmal 5.3.2: Tindak Balas Logam dengan Asid Cair ◉ Aktiviti Makmal 5.3.3: Tindak Balas Logam dengan Oksigen ◉ Aktiviti Makmal 5.3.4: Kedudukan Karbon dalam Siri Kereaktifan Logam
►	5.4 Aplikasi Konsep Siri Kereaktifan Logam
►	5.5 Elektrolisis
►	5.6 Penghasilan Tenaga Elektrik daripada Tindak Balas Kimia
►	5.7 Tindak Balas Kimia yang Berlaku dengan Kehadiran Cahaya

⇲ Dapatkan latihan (objektif and subjektif), secara percuma untuk OS Android.

5.1 Perubahan Fizik dan Perubahan Kimia

Perubahan Fizik
■ Perubahan fizikal boleh ditakrifkan sebagai perubahan yang mengubah bentuk bahan tanpa pembentukan bahan baharu.
■ Perubahan fizikal

	►	Melibatkan sedikit atau tiada perubahan dalam tenaga.
	►	Komposisi kimia bahan asal tidak berubah dan boleh berbalik.
	►	Contoh: ◉ Melarutkan bahan seperti pepejal kuprum(II) sulfat dan gula dalam air ◉ Menghablurkan larutan tepu natrium klorida atau larutan kuprum(II) sulfat daripada larutan tepunya ◉ Ais melebur, air membeku, air mendidih, stim mengkondensasi menjadi air

Laboratory Activity 5.1.1: Perubahan Fizikal

Perubahan Kimia
■ Perubahan kimia boleh ditakrifkan sebagai perubahan dalam jirim yang membentuk bahan baharu yang berbeza daripada bahan asalnya.
■ Perubahan kimia

	►	Melibatkan penyerapan atau pelepasan tenaga haba dan adakalanya tenaga cahaya dihasilkan.
	►	Dalam beberapa kes, sumber tenaga diperlukan untuk memulakan tindak balas kimia.
	►	Bahan tindak balas biasanya mengalami perubahan warna apabila perubahan kimia berlaku.
	►	Pembentukan bahan baharu biasanya tidak boleh ditukar kembali ke dalam bahan asalnya secara fizikal.
	►	Contoh: ◉ Membakar bahan api seperti kerosin. ◉ Mencampurkan kalium iodida dengan plumbun(II) nitrat ◉ Pengaratan besi, fotosintesis, pereputan daun dan respirasi sel.

Laboratory Activity 5.1.2: Perubahan Kimia

Perbandingan Perubahan Fizik dan Perubahan Kimia
■ Persamaan antara perubahan fizik dan perubahan kimia

►

Keduanya mengalami perubahan fizikal.

■ Perbezaan antara perubahan fizik dan perubahan kimia:

Ciri-ciri Perubahan fizik Perubahan kimia Pembentukan bahan baharu Tidak Ya Sifat, komposisi kimia bahan asal dan hasil Sama Berbeza Perubahan berbalik Berbalik Tidak berbalik Keperluan tenaga Biasanya kecil Biasanya besar Jisim bahan asal dengan bahan hasil Sama Berbeza

✍ Contoh latihan 5.1(a)
Labelkan perubahan-perubahan berikut sebagai perubahan fizikal atau perubahan kimia.

Air membeku menjadi ais	Perubahan fizik
Menggoreng telur	Perubahan kimia
Membakar sampah	Perubahan kimia
Melarutkan gula dalam air	Perubahan fizik
Fotosintesis tumbuhan	Perubahan kimia
Penyejatan petrol	Perubahan fizik
Melarutkan garam dalam air	Perubahan fizik
Memasak ayam di dalam oven	Perubahan kimia

← My Sains SPM

5.2 Perubahan Haba dalam Tindak Balas Kimia →

⇲ Dapatkan latihan (objektif and subjektif), secara percuma untuk OS Android.

Aktiviti Makmal 4.7.2: Proses Penghabluran

Aktiviti Makmal: 4.7.2 Proses Penghabluran

Tujuan: Untuk memahami kaedah penghabluran.

Bahan: » Air sulilng » Serbuk garam (tidak tulen)

Radas: » Mangkuk penyejat » Bikar 100cm3 » Tungku kaki tiga » Penunu Bunsen » Kasa dawai » Rod kaca » Kaki retort » Corong penuras » Kertas turas » Kepingan asbestos » Spatula

Prosedur:

►

1. 50cm3 air suling dipanaskan di dalam bikar dan serbuk garam ditambah kepada air suling panas sehingga tepu. 2. Rod kaca digunakan untuk mengacau campuran tersebut. 3. Campuran dituras ke dalam mangkuk penyejat ketika masih panas. 4. Larutan garam tepu itu dipanaskan sehingga tinggal ¼ daripada jumlah asalnya. 5. Larutan itu disejukkan sehingga hablur garam terbentuk. 6. Hablur garam tulen dituras dan dibilas dengan sedikit air suling. 7. hablur garam tulen dikeringkan dengan kertas turas.

Pemerhatian:

►

Animasi di bawah menunjukkan pemerhatian eksperimen. (English) 1. Pepejal putih kristal diperolehi pada akhir eksperimen.

Analisis:

	►	Apabila serbuk garam tidak boleh larut lagi dalam air, ia bermakna bahawa larutan itu sudah tepu.
	►	Larutan tepu ditapis ketika panas untuk mengelakkan penghabluran awal garam.
	►	Kristal garam dibilas dengan sedikit air suling sejuk untuk membolehkan penghabluran semula mengambil tempat dan untuk menghapuskan bendasing.

Perbincangan:

►

Kaedah penghabluran digunakan untuk membuang bendasing yang tidak larut daripada penyelesaian.

Conclusion:

►

Kaedah penghabluran digunakan untuk membersihkan garam dari larutan tepu yang tidak tulen.

↶ 4.7 Kaedah Penulenan Bahan

⇲ Dapatkan latihan (objektif and subjektif), secara percuma untuk OS Android.

Aktiviti Makmal 4.7.1: Proses Penyulingan

Aktiviti Makmal: 4.7.1 Proses Penyulingan

Tujuan: Untuk memahami kaedah penyulingan

Bahan: » Air paip » Larutan Natrium Klorida » Serpihan porselin

Radas: » Termometer » Bikar 250cm3 » Tungku kaki tiga » Penunu Bunsen » Dawai kasa » Kondenser Leibig » Kaki retort » Kelalang berdasar bulat

Prosedur:

►

Susunan radas di atas digunakan untuk menulenkan cecair secara penyulingan 1. Larutan natrium klorida dituangkan ke dalam dalam kelalang berdasar bulat sehingga separuh penuh dan beberapa sepihan porselin ditambah ke dalamnya. 2. Air paip dilalukan melalui kondenser Liebig itu. 3. Larutan natrium klorida tersebut dipanaskan dan cecair yang mengalir keluar dari Liebig kondenser dikumpul menggunakan bikar. 4. Suhu cecair ketika mula aliran keluar dari kondenser direkodkan. 5. Takat didih cecair ditentukan. 6. Panaskan larutan natrium klorida sehingga ia kering. 7. Pepejal putih yang tertinggal dalam kelalang dirasai.

Pemerhatian:

►

Animasi di bawah menunjukkan pemerhatian eksperimen. (English) 1. Suhu cecair ketika air mula mengalir keluar = takat didih daripada hasil penyulingan = 100°C 2. Hasil sulingan adalah air tawar. 3. Pepejal putih berasa masin.

Analisis:

	►	Hasil sulingan merupakan air tulen.
	►	Pepejal putih yang tertinggal dalam kelalang ialah natrium klorida (garam).
	►	Serpihan porselin ditambah untuk mengelakkan campuran cecair dalam kelalang daripada memasuki kondenser Liebig.
	►	Dua proses berlaku: ◉ proses pendidihan dalam kelalang ◉ pemeluwapan dalam kondenser Liebig
	►	Aliran air paip melalui kondenser Liebig adalah untuk menyejukkan wap agar ia memeluwap kepada cecair.

Perbincangan:

►

Larutan natrium klorida boleh digantikan dengan campuran alkohol dan air.

Conclusion:

►

Air suling dan garam biasa dapat dipisahkan daripada air garam dengan kaedah penyulingan

↶ 4.7 Kaedah Penulenan Bahan

⇲ Dapatkan latihan (objektif and subjektif), secara percuma untuk OS Android.

4.8 Kewujudan dan Kegunaan Kepelbagaian Sifat Bahan

Kepelbagaian Sifat Bahan yang Bermanfaat kepada Manusia
■ Manfaat kepelbagaian sifat pada bahan kepada manusia termasuk:

	►	Sifat mulur kuprum membolehkan ditarik menjadi wayar.
	►	Sifat ketertempaan besi membolehkan alat-alat seperti pisau, periuk, sudu dan garpu dihasilkan.
	►	Sifat ketertempaan emas dan perak menjadikannya senang digunakan untuk membuat barang perhiasan.
	►	Kekonduksian elektrik pada logam membolehkan wayar elektrik digunakan untuk mengkonduksikan elektrik.
	►	Sebatian nitrogen yang mudah larut dalam air digunakan untuk membuat baja.

✍ Contoh latihan 4.8(a)
Nyatakan sifat fizikal bahan dengan kegunaannya..

Kegunaan
Membolehkan logam ditempa menjadi kepingan nipis.	Ketertempaan
Membolehkan tembaga dibuat menjadi wayar elektrik.	Kekonduksian elektrik
Benarkan tembaga untuk diregangkan menjadi wayar nipis.	Kemuluran
Membolehkan keluli digunakan dalam pembinaan bangunan tinggi.	Kekuatan regangan

← 4.7 Kaedah Penulenan Bahan

↶ SPM Sains

⇲ Dapatkan latihan (objektif and subjektif), secara percuma untuk OS Android.

4.6 Sifat dan Kegunaan Logam dan Bukan Logam

Logam dan Bukan Logam
■ Unsur boleh dikelaskan kepada unsur logam dan unsur bukan logam.
■ Unsur logam

	►	Wujud pada suhu bilik dalam keadan pepejal, kecuali merkuri.
	►	Mulur dan dapat ditempa.
	►	Merupakan konduksi elektrik yang baik kerana terdapat banyak elektron bebas.
	►	Merupakan konduksi haba yang baik kerana atomnya tersusun rapat.
	►	Contoh seperti besi, aluminium, zink, tembaga, plumbum, tin dan emas.

■ Unsur bukan logam

	►	Wujud pada suhu bilik dalam keadan pepejal, cecair dan gas.
	►	Takat lebur dan takat didih yang rendah kerana daya tarikan yang lemah.
	►	Tidakboleh menjadi konduksi elektrik kerana zarah-zarah tidak bercas.
	►	Merupakan konduksi haba yang lemah.
	►	Contoh seperti iodin, sulfur dan bromin.

Sifat Fizikal Logan dan Bukan Logam
■ Persamaan antara logam dan bukan logam:

►

Kedua-duanya adalah unsur

■ Perbandingan antara logam dan bukan logam:

Ciri-ciri Logam Bukan logam Keadaan permukaan Berkilau Pudar Kemuluran Mulur Tidak mulur Ketertempaan Dapat ditempa Tidak dapat ditempa Kekuatan regangan Tinggi Rendah Kekonduksian elektrik Baik Tidak konduksi (kecuali karbon) Kekonduksian haba Baik Lemah Takat lebur dan takat didih Tinggi Rendah

Kegunaan Logam dan Bukan Logam dalam Kehidupan Harian
■ Hubungan antara sifat-sifat fizikal dan kegunaan logam:

Unsur Sifat fizikal Kegunaan Besi Kekuatan tegangan yang tinggi Landasan kereta api dan rangka jambatan Aluminium Ringan dan konduktor elektrik dan haba yang baik Peralatan dapur dan kabel elektrik Tembaga Mulur, dapat ditempa dan konduktur elektrik dan haba yang baik Wayar elektrik Tin Tidak karat Penyaduran tin makanan

■ Hubungan antara sifat-sifat fizikal dan kegunaan bukan logam:

Unsur Sifat fizikal Kegunaan Karbon (grafit) Lembut, licin dan konduksi elektrik yang bagus Lead pensel dan digunakan sebagai elektrod dalam elektrolisis dan sel kering Karbon (berlian) Keras Untuk menggerudi batu Gas neon dan kripton Konduksi haba yang lemah Lampu untuk papan iklan Klorin Berasid Membunuh kuman di dalam air

✍ Contoh latihan 4.6(a)
Nyatakan perbezaan sifat fizikal antara logam dan bukan logam

Ciri-ciri	Logam	Bukan logam
Keadaan permukaan	Berkilau	Pudar
Kemuluran	Mulur	Tidak mulur
Ketertempaan	Dapat ditempa	Tidak dapat ditempa
Kekuatan regangan	Tinggi	Rendah
Kekonduksian elektrik	Baik	Tidak konduksi (kecuali karbon)
Kekonduksian haba	Baik	Lemah

← 4.5 Sifat Bahan Berdasarkan Kandungan Zarahnya

4.7 Kaedah Penulenan Bahan →

⇲ Dapatkan latihan (objektif and subjektif), secara percuma untuk OS Android.

4.5 Sifat Bahan Berdasarkan Kandungan Zarahnya

Bahan Atom
■ Jenis-jenis zarah:

	►	Atom : zarah terkecil dalam unsur
	►	Molekul : gabungan atom-atom
	►	Ion : zarah yang mengandungi ion positif atau ion negatif

■ Animasi di bawah menunjukkan pengelasan zarah. (English)

■ Bahan atom

	►	Terdiri daripada atom sahaja
	►	Atom-atom dalam bahan atom ditarik bersama oleh daya tarikan kimia yang kuat
	►	Unit asas kesemua logam dan gas adi adalah terdiri daripada atom
	►	Contoh bahan atom adalah tembaga, plumbum dan natrium

Sebatian Molekul
■ Molekul

	►	Terdiri daripada dua atau lebih atom daripada jenis yang sama atau jenis yang berbeza yang bergabung secara kimia.
	►	Kebanyakkan bukan logam dan sebatian adalah terdiri daripada molekul.

■ Daya tarikan

	►	Molekul dihasilkan daripada atom bukan logam yang ditarik bersama oleh ikatan kovalen yang kuat
	►	Daya tarikan antara molekul adalah lemah. Daya tarikan lemah ini dipanggil daya tarikan Van der Waals.

Sebatian Ionik
■ Ion

►

Terdiri daripada ion negatif dan ion positif sahaja

■ Sebatian ionik

	►	Terbentuk apabila atom logam bergabung dengan atom bukan logam melalui ikatan kimia untuk membentuk sebatian
	►	Contoh: ◉ Natrium klorida ◉ Plumbum (II) Bromin ◉ Magnesium oksida

■ Contoh : Pembentukan bahan ionik

	►	Apabila natrium (logam) bertindak balas dengan klorin (gas) untuk membentuk sebatian, atom natrium akan kehilangan elektron untuk membentuk ion natrium yang positif.
	►	Atom klorin akan menerima elektron untuk membentuk ion klorida yang negatif.

Sifat Fizikal Atom, Molekul dan Sebatian Ionik
■ Sifat fizikal suatu sebatian bergantung pada:

	►	Jenis zarah
	►	Susunan zarah
	►	Daya tarikan antara zarah-zarah

■ Animasi di bawah menunjukkan hubungan antara sifat-sifat fizikal bahan atom, molekul dan ion. (English)

■ Perbandingan antara sebatian atom, molekul ionik berdasarkan pada sifat fizikal

Sifat fizikal	Sebatian atom	Sebatian molekul	Sebatian ionik
Keadaan fizikal pada suhu bilik	Pepejal kecuali merkuri	Pepejal, cecair atau gas	Pepejal
Kandungan bahan	Atom sahaja	Molekul sahaja	Ion positif dan ion negatid sahaja
Daya tarikan antara zarah	Sangat kuat	Lemah	Sangat kuat
Takat lebur dan takat didih	Tinggi	Rendah	Tinggi
Kekonduksian elektrik	Semua logam (dan karbon) dan mengkonduksikan elektrik	Tidak mengkonduksikan elektrik	Mengkonduksikan elektrik dalam keadaan lebur tetapi tidak dalam keadaan pepejal
Kelarutan	Tidak larut dalam air dan pelarut organik	Kebanyakannya larut dalam pelarut organik tetapi tidak larut dalam air.	Kebanyakannya larut dalamair tetapi tidak larut dalam pelarut organik.

✍ Contoh latihan 4.5(a)
Nyatakan jenis zarah yang membentuk sebatian berikut.

Sebatian
Oksigen	Molekul
Kalsium klorida	Ion
Argon	Atom

← 4.4 Pengelasan Unsur dalam Jadual Berkala

4.6 Sifat dan Kegunaan Logam dan Bukan Logam →

⇲ Dapatkan latihan (objektif and subjektif), secara percuma untuk OS Android.

4.2 Struktur Atom

Atom
■ Semua jirim terdiri daripada unit terkecil yang disebut atom.
■ Atom

	►	Unit asas bagi semua jirim
	►	Tidak dapat dilihat di bawah mikroskop biasa kerana saiznya terlalu kecil
	►	Terdiri daripada satu nukleus yang dikelilingi oleh elektron-elektron
	►	Elektron-elektron itu bergerak mengikut orbit tertentu

Zarah Subatom
■ Zarah subatom ialah zarah kecil yang membina atom.
■ Terdapat tiga jenis zarah subatom, iaitu:

	►	Proton
	►	Neutron
	►	Elektron

■ Animasi di bawah menunjukkan zarah subatom dalam atom.(English)

Perbandingan Antara Zarah-zarah Subatom
■ Perbandingan antara zarah-zarah subatom

Zarah subatom Kedudukan pada atom Cas relatif Jisim relatif Jisim (gram) Proton (p) Nukleus +1 1 1.672 X 10-24 Neutron (n) Nukleus 0 1 1.675 X 10-24 Electron (e) Bergerak mengelilingi nukleus -1 $\frac{1}{1840}$ 9.107 X 10-28

■ Dalam atom neutral,

	►	Bilangan proton dan bilangan elektron adalah sama
	►	Bilangan cas positif dan bilangan cas negatif adalah sama

■ Ion ialah atom yang bercas, terhasil apabila terdapat bilangan proton (cas positif) dan bilangan elektron (cas negatif) yang tidak seimbang.

	►	Ion positif terhasil jika bilangan proton (+) melebihi bilangan elektron (-).
	►	Ion negatif terhasil jika bilangan elektron (-) melebihi bilangan proton (+).

■ Contoh: Menentukan sifat-sifat zarah

Zarah Bilangan proton Bilangan elektron Jenis zarah A 10 10 Atom neutral B 9 10 Atom negatif C 11 10 Atom positif

✍ Contoh latihan 4.2(a)
Nyatakan cas zarah subatom dalam atom di bawah.

Zarah subatom
Proton	Positif
Elektron	Negatif
Neutron	Neutral / Tiada cas

← 4.1 Perubahan Keadaan Jirim

4.3 Nombor Proton dan Nombor Nukleon dalam Atom Unsur →

⇲ Dapatkan latihan (objektif and subjektif), secara percuma untuk OS Android.

Bab 4: Jirim dan Bahan

Isi Kandungan

►	4.1 Perubahan Keadaan Jirim ◉ Aktiviti Makmal 4.1.1 Perubahan Keadaan Jirim
►	4.2 Struktur Atom
►	4.3 Nombor Proton dan Nombor Nukleon dalam Atom Unsur
►	4.4 Pengelasan Unsur dalam Jadual Berkala
►	4.5 Sifat Bahan Berdasarkan Kandungan Zarahnya
►	4.6 Sifat dan Kegunaan Logam dan Bukan Logam
►	4.7 Kaedah Penulenan Bahan ◉ Aktiviti Makmal 4.7.1 Proses Penyulingan ◉ Aktiviti Makmal 4.7.2 Proses Penghabluran
►	4.8 Kewujudan dan Kegunaan Kepelbagaian Sifat Bahan

⇲ Dapatkan latihan (objektif and subjektif), secara percuma untuk OS Android.

4.1 Perubahan Keadaan Jirim

Teori Kinetik Jirim
■ Sifat-sifat jirim dapat diterangkan dengan menggunakan teori kinetik jirim. Teori kinetik jirim menyatakan jirim terdiri daripada zarah-zarah yang:

	►	halus yang disebut atom
	►	mengalami getaran atau pergerakan berterusan secara rawak dan berlanggaran antara satu dengan yang lain
	►	ditarik bersama oleh daya tarikan
	►	bergerak lebih cepat pada suhu yang lebih tinggi

■ Resapan

	►	Pergerakan zarah-zarah jirim dari kawasan yang berkepekatan tinggi ke kawasan yang berkepekatan rendah.
	►	Video ini menunjukkan kesan penyerapan dan suhu pada jirim.(English)

■ Gerakan Brown (Brownian movement)

	►	Zarah cecair dan gas bergerak secara rawak dan berlanggar antara satu sama lain.
	►	Video ini menunjukkan gerakan rawak zarah di dalam cecair.(English)

■ Perubahan keadaan jirim boleh berlaku melalui proses pemanasan atau penyejukan, iaitu apabila tenaga haba diserap atau terbebas daripada jirim.

Sifat Jirim
■ Jirim wujud dalam tiga keadaan iaitu pepejal, cecair dan gas.
■ Animasi di bawah menunjukkan ciri-ciri jirim dalam pepejal, cecair dan gas negara.(English)

■ Video ini menunjukkan sifat zarah jirim.

Perubahan Keadaan Jirim
■ Tenaga haba menentukan pergerakan zarah dalam jirim:

	►	Jika suhu perkara bertambah, tenaga kinetik dalam zarah akan meningkat.
	►	Zarah akan bergerak pada kadar yang lebih cepat.

■ Apabila haba dibekalkan:

	►	Keadaan jirim akan berubah dari pepejal kepada cecair dan akhirnya ke gas.
	►	Perubahan yang berlaki ke atas jirim adalah: ◉ Peleburan - dari keadaan pepejal ke cecair ◉ Pendidihan - dari keadaan cecair ke gas ◉ Pemejalwapan - dari keadaan pepejal ke gas (tidak merubah kepada keadaan cecair)

■ Apabila haba dilepaskan:

	►	Keadaan jirim akan berubah dari gas kepada cecair dan akhirnya ke pepejal.
	►	Perubahan yang berlaki ke atas jirim adalah: ◉ Kondensasi - dari gas cecair ke cecair ◉ Pembekuan - dari keadaan cecair ke pepejal ◉ Pemejalwapan - dari keadaan gas ke pepejal (tidak merubah kepada keadaan cecair)

■ Animasi di bawah menunjukkan perubahan keadaan jirim dan perubahan haba.(English)

■ Animasi di bawah menunjukkan graf pada perubahan suhu apabila bahan dipanaskan.(English)

	►	Pada titik A, bahan tersebut berada dalam keadaan pepejal.
	►	Pada garisan AB, tenaga diserap oleh zarah ketika pemanasan.
	►	Pada titik B, bahan tersebut masih dalam keadaan pepejal.
	►	Garisan BC merupakan takat didih bagi bahan tersebut.
	►	Pada titik C, bahan tersebut telah bertukar kepada cecair.
	►	Pada garisan CD, suhu semakin menaik dan menyebabkan zarah-zarah memperoleh lebih tenaga kinetik.
	►	Pada titik D, bahan tersebut masih dalam keadaan cecair.
	►	Pada garisan DE, bahan tersebut dalam keadaan cecair-gas.
	►	Pada titik E, bahan tersebut telah bertukar kepada gas.
	►	Pada garisan EF, zarah-zarah terus menyerap haba dan bergerak lebih pantas.

■ Animasi di bawah menunjukkan graf pada perubahan suhu apabila bahan disejukkan.(English)

	►	Pada titik G, bahan tersebut berada dalam keadaan gas.
	►	Pada garisan GH, zarah-zarah kehilangan tenaga kinetik.
	►	Pada titik H, bahan tersebut masih dalam keadaan gas.
	►	Garisan HI merupakan takat didih bahan tersebut.
	►	Pada titik I, bahan tersebut bertukar kepada cecair.
	►	Pada garisan IJ, suhu semakin menurun dan zarah-zarah terus melepaskan tenaga kinetik.
	►	Pada titik J, cecair tersebut membeku.
	►	Garisan JK merupakan takat beku bahan tersebut.
	►	Pada titik K, semua cecair berada dalam keadaan pepejal.
	►	Pada garisan KL, suhu bahan tersebut terus menurun.

Aktiviti Makmal 4.1.1: Perubahan Keadaan Jirim

✍ Contoh latihan 4.1(a)
Kuiz interaktif (English)

✍ Contoh latihan 4.1(b)
Kuiz interaktif (English)

✍ Contoh latihan 4.1(c)
Lengkapkan jadual di bawah.

	Pepejal	Cecair	Gas
Rajah
Susunan zarah	Zarah-zarah tersusun rapat, padat dan teratur pada kedudukat tetap	Zarah-zarah tidak tersusun secara teratur dan kurang rapat	Zarah-zarah tidak tersusun dan terpisah jauh antara satu dengan yang lain
Pergerakan zarah	Bergetar pada kedudukan yang tetap sahaja	Bergerak secara rawak dengan agak perlahan dan berlanggar antara satu dengan yang lain	Bergerak secara rawak dengan laju dalam semua arah dan berlanggar antara satu dengan yang lain
Isipadu	Tetap	Tetap	Tidak tetap
Bentuk	Tetap	Mengikut bekas	Mengisi seluruh bekas
Kandungan tenaga	Sangat rendah	Sederhana	Sangat tinggi
Kebolehan dimampat	Tidak boleh dimampat	Sangat susah dimampat	Boleh dimampat
Daya tarikan antara zarah	Sangat kuat	Kurang kuat	Sangat lemah

↶ SPM Sains

4.2 Struktur Atom →

⇲ Dapatkan latihan (objektif and subjektif), secara percuma untuk OS Android.